Polikistik Over Sendromu (PKOS)
Polikistik Over Sendromu (PKOS), hormonal dengesizlikle seyreden ve kısırlık, adet düzensizliği, tüylenme gibi belirtilerle kendini gösteren yaygın bir endokrin bozukluktur. Tanı, tedavi ve yaşam tarzı önerileriyle detaylandırılmış kapsamlı rehber yazımız.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir?
PKOS, üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin hastalıklardan biridir. Yumurtalıklarda, kist benzeri çok sayıda küçük folikül gelişir ve androjen hormonlarında artış gözlenir. Bu durum hormonal dengenin bozulmasına, adet düzensizliğine ve kısırlığa yol açabilir.
PKOS Belirtileri Nelerdir?
- Yüzde ve vücutta aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Erkek tipi saç dökülmesi
- Akne ve cilt problemleri
- Düzensiz adet döngüleri veya hiç adet görememe
- Yumurtlama bozukluğuna bağlı kısırlık
- Aşırı kilo veya obezite
PKOS Neden Olur?
Genetik yatkınlık, insülin direnci ve hormonal bozukluklar PKOS’un başlıca nedenlerindendir. Yüksek LH ve insülin seviyeleri yumurtalıklarda androjen üretimini artırır, bu da yumurtlamayı bozar. Yetersiz FSH salgısı, foliküllerin tam olgunlaşamamasına ve PKOS görünümüne neden olur.
Hormonal Dengesizlik ve Endometrial Riskler
PKOS’ta yumurtlama bozukluğu, yüksek östrojen ve yetersiz progesteron seviyelerine yol açar. Bu durum rahim içi tabakasında (endometriyum) kalınlaşmaya ve uzun vadede endometrial kanser riskinin artmasına neden olabilir.
PKOS Tanısı Nasıl Konulur?
Tıbbi öykü, fizik muayene ve kan testleri ile tanı konur. Hormon düzeyleri, yumurtalık yapısı ve klinik bulgular bir arada değerlendirilir. Tanıya göre tedavi hedefleri belirlenir: gebelik isteği, adet düzeni, cilt problemleri ya da uzun dönem sağlık risklerinin yönetimi gibi.
PKOS Tedavisi
Kilo Yönetimi ve Egzersiz
İnsülin direnci ve obezite PKOS'u şiddetlendirebilir. Kilo kaybı hormonal dengeyi iyileştirir. Haftada en az üç-dört gün, 30 dakikalık orta şiddette egzersiz önerilir.
Gebelik İstemeyen Kadınlarda Tedavi
- Hormonal doğum kontrol hapları kullanılır.
- Aşırı androjenin etkisini azaltmak için ek ilaçlar verilebilir.
- Düzenli progesteron tedavisi ile endometriyum korunur.
Gebelik İsteyen Kadınlarda Tedavi
Yumurtlamanın olmadığı durumlarda ilaç tedavisi uygulanır:
- Klomifen sitrat: İlk basamak tedavidir. %80 oranında yumurtlama sağlar.
- IUI (Aşılama): Klomifenin rahim ağzı mukusunu etkilediği durumlarda önerilir.
- Gonadotropin iğneleri: Klomifenin başarısız olduğu durumlarda tercih edilir.
PKOS Cerrahisi: Ovarian Drilling
Laparoskopik olarak yumurtalıklara delik açma işlemi yapılır. Androjen üreten dokuların azaltılması ile yumurtlama artabilir. Ancak cerrahi sonrası yapışıklık, yumurta sayısında azalma gibi riskler de mevcuttur.
PKOS ve Tüp Bebek Tedavisi
Tüp bebek tedavisi, diğer tedavilere yanıt vermeyen PKOS hastalarında etkili bir seçenektir. Yüksek sayıda yumurta elde edilmesi gebelik şansını artırsa da, yumurtalıkların aşırı uyarılması gibi riskler mevcuttur. Bu nedenle tedavi kişiye özel planlanmalıdır.
Polikistik Over Sendromu yaşam kalitesini ve doğurganlığı etkileyebilir. Ancak erken tanı, uygun tedavi ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları ile yönetilebilir bir durumdur. PKOS tanısı alan kadınların düzenli doktor takibiyle kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturması büyük önem taşır.