Gebelik Nasıl Oluşur? Döllenmeden Doğuma Kadarki Süreç
Gebelik, döllenmeyle başlar ve doğuma kadar rahimde süren büyüme ve gelişimle devam eder. Bu yazıda embriyodan fetüse geçiş, trimester dönemleri ve gebelikteki fizyolojik değişiklikler detaylıca ele alınmaktadır.
Gebelik Nasıl Oluşur?
Gebelik, bir sperm hücresinin yumurtayı döllemesiyle başlar. Döllenme genellikle fallop tüplerinde gerçekleşir. Bu birleşmeden sonra oluşan tek hücreli yapı hızla bölünerek çok hücreli bir hale gelir ve rahme ulaşarak orada yerleşir. Rahim duvarına tutunan bu yapı, embriyonun gelişimini başlatır.
Embriyo ve Fetüs Nedir?
Gebeliğin ilk 8 haftasında gelişmekte olan bebeğe "embriyo", 9. haftadan doğuma kadar ise "fetüs" adı verilir. Bu dönemler, bebeğin organ gelişimi ve büyüme sürecinin kritik aşamalarıdır.
Plasenta Ne İşe Yarar?
Plasenta, rahim duvarına yerleşen döllenmiş yumurtanın hücrelerinden oluşur. Oksijen ve besin maddeleri plasenta aracılığıyla bebeğe geçer, atık maddeler ise yine plasenta yoluyla annenin dolaşımına aktarılır. Ayrıca hormon üretimiyle gebeliğin devamını destekler.
Rahim ve Gebelik Süresince Değişen Yapılar
Gebelikte rahim, fetüsün büyümesine olanak sağlamak için giderek genişler. İlk haftalarda pelvis içinde olan rahim, gebeliğin ilerleyen dönemlerinde kaburgalara kadar yükselir. Rahim duvarları kalınlaşır ve artan kan akışı ile fetüse destek olur.
Gebelik Süresi ve Trimester Dönemleri
Normal gebelik süresi, son adet tarihinin (SAT) ilk gününden itibaren yaklaşık 40 haftadır. Bu süreç 3 trimester olarak üç bölüme ayrılır:
- 1. Trimester (0–13. hafta): Organ gelişiminin başladığı dönem.
- 2. Trimester (14–27. hafta): Bebeğin hızla büyüdüğü ve hissedilebilir hareketlerin başladığı dönem.
- 3. Trimester (28–40. hafta): Doğum için hazırlığın yapıldığı, organların işlevselleştiği son dönem.
Tahmini Doğum Tarihi Nasıl Hesaplanır?
Tahmini doğum tarihi, SAT’nin ilk gününe 280 gün eklenerek belirlenir. Eğer adet tarihleri net değilse, ultrason ile baş-popo uzunluğu (CRL) ölçülerek tahmini gebelik yaşı saptanır. Tüp bebek tedavilerinde embriyo transfer tarihi dikkate alınır.
Fetüsün Gelişimi: Haftalara Göre Değişim Süreci
Fetal gelişim, her hafta vücudun farklı sistemlerinin olgunlaşmasıyla sürer. İşte öne çıkan dönemler:
1–8. Hafta (Embriyonal Dönem):
- Beyin ve sinir sistemi temelleri atılır.
- Kalp dokusu oluşur.
- Ellerin ve ayakların temel yapısı gelişir.
9–12. Hafta:
- Cinsiyet farklılaşması başlar.
- Böbrekler çalışmaya başlar.
- Göz kapakları oluşur.
13–16. Hafta:
- Kemikler sertleşmeye başlar.
- İşitme duyusu gelişir.
- Boy ve kilo artışı hızlanır.
17–24. Hafta:
- Yüz hatları netleşir.
- Ciltte lanugo tüyleri çıkar.
- Emme ve yutma refleksi gelişir.
25–32. Hafta:
- Gözler ışığa tepki verir.
- Akciğer gelişimi devam eder.
- Yağ dokusu artar.
33–40. Hafta:
- Kas-iskelet sistemi güçlenir.
- Dolaşım ve solunum sistemi doğum için hazır hale gelir.
- Bebek ortalama 50–52 cm uzunluğa ve 3.200–3.500 gr ağırlığa ulaşır.
Gebelikte Vücutta Meydana Gelen Değişiklikler
1. Trimester:
- Adet gecikmesi, mide bulantısı, yorgunluk, sık idrara çıkma
- Göğüslerde hassasiyet ve büyüme
- Hormonal değişikliklere bağlı duygusal dalgalanmalar
2. Trimester:
- Karnın belirginleşmesi ve fetal hareketlerin hissedilmesi
- Ciltte renk değişiklikleri (gebelik maskesi), çatlaklar
- Ayaklarda ödem, sırt ve bel ağrıları
3. Trimester:
- Nefes darlığı, sık idrara çıkma
- Doğuma hazırlık kasılmaları (Braxton Hicks)
- Meme ucundan kolostrum gelmesi
- Doğum pozisyonuna geçiş