Ektopik Gebelik (Dış Gebelik) Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri

Ektopik gebelik, fark edilmediğinde hayati risk taşıyan, rahim dışı yerleşimli bir gebelik türüdür. Dış gebeliğin nedenleri, belirtileri, tanı süreçleri ve metotreksat gibi tedavi yaklaşımları bu içerikte netleşiyor.

Dış gebelik (ektopik gebelik) nedir?

Ektopik gebelikler, tüm gebeliklerin %1 ila %2'sini oluşturur. Ektopik gebelik, rahim dışına yerleşmiş bir gebeliktir. Normal bir gebelikte, yumurta fallop tüpünde sperm tarafından döllenir. Ortaya çıkan embriyo tüp boyunca hareket eder ve 3 ila 4 gün sonra rahme ulaşır. Ancak, fallop tüpü tıkanmış veya hasar görmüşse ve embriyoyu rahme taşıyamıyorsa, embriyo tüpün iç duvarına yerleşebilir ve bu da ektopik gebeliğe yol açar. Fallop tüpü büyüyen embriyoyu destekleyemez.

Ektopik gebeliklerin %95'i fallop tüplerine yerleşir, ancak rahim ağzında (serviks), yumurtalıkta, hatta karın içinde meydana gelebilir. Karın içi gebelikler son derece nadirdir ve genellikle keşfedilmeden önce gebeliğin oldukça ilerlemesine neden olabilir.

Ektopik gebeliğin nedenleri nelerdir?

Aslında, ektopik gebeliklerin %50'si tüplerdeki hasarla ilişkilidir. Fallop tüpü hasarı genellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara bağlı olan geçirilmiş pelvik enfeksiyonlardan kaynaklanır. Ayrıca endometriozis, apandisit, önceki pelvik cerrahi de tubal hasara sebep olabilir. Rahim içi araç (RİA) kullanırken gebe kalan kadınların gebelikleri bazen fallop tüpüne yerleşebilir. Gebelikten korunmak için tüplerin bağlanması (tüp ligasyonu) ameliyatı yapıldıktan sonra çok nadir olsa da gebe kalan kadınlar, tüp ligasyonunun düzeltilerek tüplerin açılması ameliyatı veya herhangi bir tür tüp cerrahisi geçiren kadınlarda ektopik gebelik riski yükselir. Üremeye yardımcı teknikler ile gebe kalan kadınlarda ektopik gebelik riski bir miktar  yükselmektedir.

Bazen ektopik gebeliğin neden meydana geldiğine dair belirgin bir neden bulunmayabilir. Ancak, bir kadının daha önce ektopik gebelik geçirmiş olması durumunda, başka bir ektopik gebelik yaşama olasılığının daha yüksek olduğu ve başka bir gebelik denemesi veya şüphesi durumunda dikkatle izlenmesi gerektiği bilinmektedir.

Ektopik gebeliğin belirtileri nelerdir?

Adet gecikmesi veya anormal kanama, pelvik ağrı ve gebeliğin erken dönemlerinde human koryonik gonadotropin (hCG) seviyelerinin kanda anormal seyretmesi, ultrason ile rahim içinde bir gebelik saptanamaması ektopik gebeliği düşündürebilir.  Bir kadın gebe olduğunu biliyor veya şüpheleniyorsa ve pelvik veya alt karın ağrısı yaşıyorsa, ağrı azalsa bile doktoruna danışmalıdır. Ektopik gebeliğin erken tespiti, ektopik gebeliklerle ilişkili komplikasyonları en aza indirmeye yardımcı olur.

Ektopik gebelik tanısı nasıl konur?

Ektopik gebeliğin erken tanısını koymak için kanda hCG ve/veya progesteron seviyeleri ölçülür. Normal bir gebelikte, plasenta tarafından üretilen hCG hormonunun kan seviyesi her 48 saatte bir yaklaşık olarak iki katına çıkar. Aksi bir durum gebeliğin sağlıklı olmayabileceğini gösterir. Genellikle hCG kan seviyelerinin tekrarlayan ölçümleri, tanı konulmasına yardımcı olur. Progesteron seviyeleri, gebeliğin erken döneminde kan dolaşımında yükselir. Bu hormonun düşük seviyeleri genellikle ektopik gebelik veya yaklaşan bir düşük gibi anormal bir gebelik ile ilişkilidir. Ancak, progesteron seviyeleri tek başına gebeliğin yerini tahmin etmez veya gebeliğin sağlıklı olduğunu göstermez ve ektopik gebeliği teşhis etmek için rutin olarak kullanılmaz.

Ultrasonografi son adet döneminden ilk 4 ila 5 hafta içinde gebeliğin rahim boşluğunda olup olmadığını belirlemek için kullanılabilir. Transvajinal ultrason, bu amaçla abdominal ultrasona göre çok daha hassastır. Ultrason taramaları ayrıca karın boşluğunda sıvı veya kan göstererek ektopik gebelikten kaynaklanan kanamayı gösterebilir.

hCG hormon seviyeleri ve ultrasonlar, gebeliğin düşükle sonuçlanacağını veya embriyonun rahim duvarına başarıyla yapışmadığını gösteriyorsa, D&C yapılabilir. D&C nedir linki. Bu işlem anestezi altında hastanede veya ayaktan prosedür olarak gerçekleştirilebilir. Eğer düşük olmuşsa, hCG seviyeleri D&C sonrası hızlı bir şekilde düşecektir. Rahimden alınan dokular da dikkatlice bir patalog tarafından incelenir. Eğer gebelik dokusu görülüyorsa, ektopik gebelik olasılığı çok düşüktür. Ancak çok nadir durumlarda, biri rahimde diğeri fallop tüpünde olmak üzere çift gebelik (heterotopik gebelik) meydana gelebilir. Eğer gebelik dokusuna dair herhangi bir kanıt yoksa veya D&C sonrası hCG seviyeleri keskin bir şekilde düşmüyorsa, ektopik gebelik olasılığı dikkate alınmalıdır.

Ektopik gebelik tedavisi

1.Sadece Gözlem

Bazı ektopik gebelikler tedavi olmadan kendiliğinden çözülür ve yalnızca gözlem ile yönetilebilir. Genellikle şikayeti olmayan ve tedavi olmadan düşen düşük serum hCG seviyelerine sahip, erken haftalardaki ektopik gebelikleri olan hastalar bu şekilde takip edilebilirler. Sadece gözlem yapılan kadınlar cinsel ilişkiden ve zorlayıcı egzersizlerden kaçınmalıdır. Sadece gözlem hastaların büyük çoğunluğunda ektopik gebeliğin bir ay içinde sorunsuz bir şekilde çözüldüğü görülür. Eğer ağrı veya kanama gibi belirtiler olursa, veya hCG seviyeleri uygun şekilde düşmez veya yükselmezse, medikal tedavi veya cerrahi müdahale gerekli olabilir.

2.Medikal Tedavi

Ektopik gebeliğin erken teşhisi durumunda Metotreksat ilacı ile tedavi genellikle mümkündür. Metotreksat aslında belirli türdeki kanserleri tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır; bunların bazıları plasental dokudan kaynaklanmaktadır. Ektopik gebelik dokusu üzerinde de oldukça etkilidir. Ayrıca normal gebelik dokusunu da yok edebilir. Bu nedenle heterotopik gebeliği olan hastalar için uygun bir tedavi seçeneği değildir. Metotreksat tedavisi kanama veya şiddetli ağrı belirtisi olmayan stabil bir durumda olan hastalara uygulanır. Tek bir intramüsküler enjeksiyon olarak veya birkaç gün boyunca bir dizi enjeksiyon şeklinde verilir. Çoğu tedavi başarıyla sonuçlanır ve tüpler zarar görmez. Başarı, büyük ölçüde ultrason muayenesinde görülen ektopik gebeliğin boyutuna ve kan testinde bulunan hCG seviyesine bağlıdır. Büyük ektopik gebelikleri veya hızla yükselen ve/veya yüksek hCG seviyeleri olan kadınların tek doz metotreksat tedavisine yanıt verme olasılığı daha düşüktür. Bu durumda çoklu doz metotreksat rejimleri veya cerrahi tedavi önerilebilir. Eğer metotreksat tedavisi başarılı olursa, hCG seviyeleri 2 ila 6 hafta içinde sıfıra düşmelidir. Eğer hCG seviyeleri düşmezse, metotreksat tedavisi tekrarlanabilir veya gebelik cerrahi olarak çıkarılabilir.

Metotreksat kullanımından bilinen uzun vadeli yan etkiler yoktur. Kısa vadeli yan etkiler, ağızda ve bağırsakta geçici ülserler, karaciğer fonksiyonunda geçici değişiklikler, kan trombosit seviyelerinde düşme ve buna bağlı kanama, akciğer enfeksiyonudur. Ciddi karaciğer hastalığı, anemi (düşük kan sayımı) veya trombosit bozuklukları olan herhangi bir hasta metotreksat tedavisine uygun değildir.

Ektopik gebeliğin bozulması ve vucütta rezorpsiyonu nedeniyle metotreksat tedavisi sonrasında birkaç gün karın ağrısı yaşanabilir. Ancak herhangi bir şiddetli ağrı hekime bildirilmelidir. Metotreksat tedavisi sırasında güneş maruziyeti sınırlanmalıdır; çünkü metotreksat güneşe karşı hassasiyete neden olabilir ve güneş yanığı oluşabilir. Metotreksat ile tedavi edilirken alkol alınmamalı veya folik asit (folat) içeren vitaminler kullanılmamalıdır.

3.Cerrahi Tedavi

Ektopik gebelikler için yapılan çoğu cerrahi işlem laparoskopi ile gerçekleştirilmektedir. Eğer ektopik gebelik erken teşhis edilirse, tüp yırtılmadan önce, laparoskopik salpingostomi yapılabilir. Bu prosedürde, fallop tüpü açılır ve gebelik dokusu çıkarılırken tüp yerinde bırakılır. Tüp daha sonra kendiliğinden iyileşir. Yaklaşık %5 ila %15 oranında bazı ektopik dokular kalabilir ve büyümeye devam edebilir. Bu durumda, tüpü çıkarmak için ek cerrahi müdahale veya metotreksat tedavisi gerekebilir. Tüplerin uçları (fimbria) sağlıklı görünüyorsa ve ektopik gebelik küçükse, kısmi salpingektomi (bazen tüpün orta segmentini çıkarmak için segmental rezeksiyon olarak adlandırılır) yapılabilir.

Eğer sadece tüpün küçük bir kısmı çıkarılırsa, daha sonra mikroskopik cerrahi ile tüp tekrar birleştirilebilir. Eğer fallop tüpü aşırı hasar görmüşse, ektopik gebelik büyükse veya aşırı kanama varsa, total salpingektomi (tüpün tümünün alınması) yapılır. Nadir durumlarda, ektopik gebelik yumurtalığı etkiliyorsa, yumurtalığın bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir.

Sonuç olarak ektopik gebelik geçiren bir kadının tekrar gebe kalma şansı bir miktar düşebilir. Ayrıca, başka bir ektopik gebelik yaşama olasılığı da yükselir. Ancak ektopik gebelik yaşayan kadınların yarısından fazlası gelecekte sağlıklı bir bebek sahibi olma şansına sahiptir. İki veya daha fazla ektopik gebelik geçiren kadınların tüplerinde hasar olabilir. Bu hastalarda üremeye yardımcı yöntemlerden tüp bebek tedavisi uygulanabilir. Tüp bebek tedavisi nedir linki, tüp bebek tedavisi kimlere önerilir linki